در هنگام مراجعه به دفتر ازدواج قبل از خواندن متن عقد میزان مهریه از طرفین پرسیده میشود. مهریه یکی از اصلیترین حقوق مالی زن میباشد و آشنایی با انواع مهریه عروس اهمیت فراوانی دارد. مهریه توسط شرع و قانون برای زوجه در نظر گرفته شده است. قانونگذار در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی گفته است: «به مجرد عقد، زن مالک مهر میشود و میتواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید»یعنی بلافاصله بعد از عقد، زن میتواند مهریه خود را مطالبه کند.
به دلیل حجم زیاد پروندههای مهریه، قانونگذار ملاک ۱۱۰ سکه را قرار داده است . یعنی اگر زوج توانایی مالی داشته باشد، زوجه میتواند نسبت به مازاد ۱۱۰ سکه علیه مرد اقدام قانونی انجام دهد و از او مهریه را مطالبه کند. پس حتی زن می تواند به اندازه سال تولد مهریه تعیین کند.
برخلاف عقد موقت ، تعیین مهریه در عقد دائم شرط لازم و ضروری برای صحت عقد نیست . بنابراین ، در صورتی که در زمان عقد ، مهریه ای تعیین نشده باشد نیز عقد صحیح است و طرفین می توانند بعد از ازدواج در مورد مهریه توافق کنند . به همین دلیل ، بسته به اینکه مهریه در حین عقد تعیین شده باشد یا نشده باشد ، می توان انواع مهریه عروس را شناسایی کرد که انواع عبارتند از:
در ادامه به توضیحات آن ها می پردازیم :
میزان مالی که به عنوان مهریه در عقد نکاح می آید و مورد توافق زوجین بوده و یا تعیین آن را به عهده شخص ثالثی گذاشته باشند.
اگر در زمان عقد مهریه تعیین نشود، زوجین می توانند پس از وقوع عقد با توافق مهریه تعیین نمایند . حال اگر قبل از رضایت طرفین برای تعیین مهریه نزدیکی شود زوجه مستحق مهرالمثل است.
توجه: مهرالمثل عبارت است از مالی که با در نظر گرفتن وضع خانوادگی زوجه و حال نزدیکان زوجه جهت مهر تعیین می شود.
هرگاه در عقد نکاح مهر تعیین نشود و زوج مصمم باشد که زوجه را قبل از نزدیکی طلاق دهد مقداری را به عنوان مهر تعیین و به زوجه پرداخت می کنند و این مبلغ بستگی به وضعیت مالی زوج دارد. برخلاف مهرالمثل که به وضع خانوادگی زوجه ارتباط داشته است در تعیین مهرالمتعه وضعیت مالی زوج را مدنظر قرار می دهند.
قانونگذار انواع مهریه عروس را به لحاظ عرفی و در رابطه با چگونگی پرداخت و مطالبه آن آزاد گذاشته و در ضمن عقد میتوان یکی از نحوه های پرداخت را انتخاب کنند که عبارتند از:
در این نوع مهریه، هر زمان که زن مهریه خود را مطالبه کند، مرد موظف به پرداخت آن است. این نوع مهریه کاملاً به نفع زوجه بوده و میتواند امنیت مالی خوبی را برای او به همراه داشته باشد. نحوه وصول در این نوع مهریه با سرعت بیشتری همراه است.
در این نوع از مهریه، اصل بر این است که مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه به صورت کامل را ندارد. اما اگر زن بتواند توانایی مالی مرد را ثابت کند، میتواند تمام مهریه خود را بهصورت کامل و در اسرع وقت دریافت نماید.
میتوان بخشی از مهریه را بهصورت عندالمطالبه و بخش دیگر را به صورت عندالاستطاعه در نظر گرفت. در صورتی که توافق طرفین بدین صورت باشد، هر بخش از مهریه، تابع قواعد و مقررات مربوط به خود است.
مهریه در طلاق های مختلف دارای احکام متفاوتی است که در زیر به برخی از مهمترین انها اشاره خواهیم کرد:
امروزه بسیاری از افراد توانایی پرداخت مهریه بهصورت یکجا را ندارند. بنابراین بسیاری از قضات حکم به تقسیط مهریه میدهند. در این روش دادگاه با توجه به میزان درآمد و توانایی مالی فرد، مهریه را قسط بندی کرده و مرد را ملزم به پرداخت مقدار معینی از مهریه در فاصله زمانی مشخصی میکند. زن میتواند به حکم دادگاه اعتراض کند و اگر لیست مشخصی از اموال مرد داشته باشد میتواند دلیلی بر اعتراض خود، در دادگاه ارائه کند.
طلاق دادن زن بدون مهریه توسط مرد به شرح ذیل است: